Aciz Bilim

ARİSTOTELES (MÖ 384-322), Yu­nan düşünürü. Stagira"da (Make­donya) doğdu. Onsekiz yaşında A-tina"ya giderek Platon"un öğrenci­si oldu ve yirmi yıl süreyle onun Akademi"sinde okudu. Platon"un ölümünden sonra (MÖ 347) Assos"a ve üç yıl sonra da Lesbos"a yerleş­ti. Makedonyalı Büyük İskender"in hocası oldu (MÖ 343). MÖ 335′te Atina"ya döndü ve Lise"yi (Lykeion) kurdu. Bu okul, aynı zamanda Peripatetik Okul olarak da bilinir. Bu ad, Aristoteles"in derslerini yürüye­rek anlattığı için, gezinmek anla­mında Eski Yunanca peripatos söz­cüğünden kaynaklanır.

İskender"in ölümünden sonra Atina"da Make­donyalılara karşı doğan tepkiden çekinerek Euboa adasına kaçtı ve orada öldü. Aristoteles"ten günü­müze kalan eserler, onun kendi ça­ğındaki bütün bilimlerle ilgilendiği­ni göstermektedir. Aristoteles, bi­limleri üç öbekte toplar: Kuramsal, pratik ve üretici. Kuramsal bilimler, herhangi bir yarara dönük olmayan bitimlerdir; pratik bilimler, davranışlara yön verir; uretîci bılımler ise sanata ilişkin bilimlerdir.

Aristoteles hayatı hakkında bilgi

Bugün mantık dediğimiz, ama Aristoteles" in analitik diye adlandırdığı bilim, doğrunun araştırılmasını genel ola­rak nesnelerin nedenlerini göste­ren bir bilgi türüdür. Bu tür bilgi, kesin olan öncüllerden tasım yo­luyla elde edilir.

Aristoteles analitik"in, olasılı öncüllerden yola çıkan diyalektik"ten ve doğruyu değil ama tartışmada galip gelmeyi amaçla­yan eristik"ten ayrıldığını belirtir. Bu yüzden Aristoteles mantığında ağırlık tasımdadır (kıyas). Aristo­teles"e göre nesnelerin nedenleri dört türde toplanır: Maddesel ne­den, etken neden, biçimsel neden ve ereksel neden.

Sanat yapıtları dışındaki bütün doğal nesnelerde son üç neden birarada bulunur. A-ristoteles, bütün nesnelerin iki te­mel ilkenin birleşmesine dayandığı görüşündedir: Maddesel oge ve bi­çim. Bu biçim, maddesel öğenin nasıl bir varlık olacağını belirler. Aristoteles maddesel öge ve biçim­den kalkarak iki tür varoluşa varır.

Edimsel (energeia) varoluş ve gücül (dynamis) varoluş. Böylece, kendinden önceki düşünürlerin yoklukla varlık arasında çözümle­yemedikleri varoluş sorununu, gü­cül maddenin, biçim aracılığıyla e-dimsel varlığa dönüşme süreci ola­rak açıklar. Aristoteles bu görüş­leriyle daha sonraki yüzyıllarda dirimselcilik (vitalizm) anlayışını geliştirecek olan Leibniz ve Schel-ling"i. bir dereceye kadar da Bergson"u etkilemiştir.

Evrendeki hare­ketin kökenini, Tanrıdan (İlk hare­ket ettirici) yola çıkarak açıklayan Aristoteles, Tann"nın evrene içkin mi yoksa evrenden aşkın mı oldu­ğunun çözümlenememiş bir sorun olduğunu belirtir.

Başlıca eserleri: Kategorie (Kategoriler). Sophisti-kon Elenkhon (Safsatalı Tanıtlar Üstüne), Analytika Protera (İlk A-nalitikler), Analytika Hystere (Son Analitikler), Retorika, Poetika; Phy­sika et Physikes Akroaseos (Fizik), Meteorologika (Göksel Cisimler); Peri Zoon Historia (Canlılar üstü­ne); Ethike Eudemia (Eudemos Ah­lâkı); Politika.