Aciz Bilim

TORRÎCELLI, Evangelista (1608-1647) : Italyan bilim adamı, barometrenin bulucusu. Cezvit kolejindeki parlak başarısı nedeniyle on altı yaşında Roma’ya matematik ve bilim öğrenimi için gönderilir. 1641’de Galileo’nun yanma giden Torricelli, gözleri artık görmeyen bu yaşlı bilim adamının asistanlığını üstlenir. O sırada Galileo’yu meşgul eden bir sorun vardır: Emme-tulumbalan suyu neden 32 kademden (yaklaşık 10 metre) daha yukarı çekememektedir? Aristoteles, “Doğa boşluktan kaçınır” demişti.

Bu doğru idiyse, su neden belli bir yükseklikten sonraki boşluğu doldurmuyordu? Galileo’nun isteği üzerine Torricelli sorunu incelemeye koyulur. Bu arada Florentine Akademisi’ne matematik profesörü olan Torricelli çok geçmeden, şimdi fizik ders kitaplarına geçen klasik denemesiyle sorunu çözdüğünü kanıtlar. Tor-ricelli’nin getirdiği açıklama basitti: Hava, deniz gibi içindeki nesneler üzerinde bir basınç etkisi gösterir. Ancak bu basıncın bir ölçüsü vardır.

Tulumba ile kuyudan çekilen su, havası boşaltılmış boruda ancak 32 kademe yükseliyor, daha çıkamı-yorsa, bunun nedeni kuyudaki su yüzeyi üzerindeki hava basıncının ancak buna elvermesidir. Torricelli bu açıklamasını su yerine cıva kullandığı ünlü denemesiyle temellendirir. O, bu çalışmasıyla barometreyi icat etmekle kalmaz, başka deneylere de girişir: Işığın havadan olduğu kadar boşluktan da geçtiğini kolayca saptar. Ses ve manyetik çekim konularıyla da ilgilenir. Ayrıca, matematik ve hidrostatik alanlarında da bazı katkıları olmuştur.

Bir önceki yazımız olan İbni Sina, İBN Sina Kimdir ? Hayatı ve Eserleri başlıklı makalemizde İBN Sina eserleri nelerdir, İBN Sina hayatı ve eserleri ve İBN Sina Kimdir hakkında bilgiler verilmektedir.