Eserleri
1. Rekz ve Nasbü’l-hıyâm (İstanbul 1242). Harp sanatları konusundadır.
2. Tuhfetü’l-ümerâ fî hıfzı kılâ‘ (İstanbul 1243). Yine harp sanatlarına dairdir.
3. Medhal fi’l-coğrafya (İstanbul 1247). Hocası Hüseyin Rıfkı Tamânî’nin astronomi konusundaki kitabının coğrafyaya dair olan kısmının özetidir.
4. Usûlü’s-siyâga (İstanbul, ts.). Fransızca kitaplardan aktarma-adapte yoluyla hazırladığı top dökümü hakkında bir çalışma olup Osmanlıca hazırlanmış ilk basılı eserdir.
5. Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziyye (I-IV, İstanbul 1247-1250; I-IV, Bulak 1257-1261). Dönemin Avrupa fen kitaplarından faydalanarak hazırladığı en büyük eseridir. İshak Efendi’nin şöhretini borçlu olduğu kitap Osmanlıca literatürde ilk defa matematik, fizik, modern astronomi, biyoloji, botanik, zooloji ve mineraloji gibi ilimlere ait bilgileri bir arada sunmasıyla ve modern kimya konusunda basılmış ilk Türkçe makaleyi ihtiva etmesiyle dikkat çeker. İlmî muhteva bakımından Avrupa’da yayımlanmış olan benzerlerine yakın bir seviyededir.
6. Usûl-i İstihkâmât (İstanbul 1250). Fransız matematikçisi Gulliaume Leblond’un Eléments des fortifications (Paris 1776) adlı kitabının tercümesidir. Kalın bir ciltten oluşan eser üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Bunların birincisinde harp sanatı, muharebe, orduların kurulması, ikincisinde hafif istihkâmlar ve üçüncüsünde ağır istihkâmlar ele alınmıştır.
7. Aksü’l-merâyâ fî ahzi’z-zevâyâ (İstanbul 1250). Üç bölümlük eser oktant, sekstant ve dâire-i in‘ikâs (cercle achromatique) gibi yükseklik ve uzaklık ölçmeye yarayan mühendislik aletlerinin kullanımıyla ilgili bilgileri içerir.
8. Kavâid-i Ressâmiyye (İÜ Ktp., TY, nr. 6829). Arazi ölçme kuralları ve uygulaması hakkındadır.
9. Risâle-i Ceyb (İÜ Ktp., TY, nr. 714). Zaman tesbiti konusunda olup tercüme-adaptasyon yoluyla hazırlanmıştır.
10. er-Risâlâtü’l-berkıyye fî âlâti’r-ra‘diyye (Kandilli Rasathânesi Ktp., nr. 168/2, vr. 21b-49b). Buharlı gemilerin ve uskurlu denizaltının mûcidi Amerikalı gemi mühendisi Robert Fulton’un Torpedo War and Submarine Explosions adlı eserinin Fransızca’sından tercüme olup torpiller hakkındadır.
2. Tuhfetü’l-ümerâ fî hıfzı kılâ‘ (İstanbul 1243). Yine harp sanatlarına dairdir.
3. Medhal fi’l-coğrafya (İstanbul 1247). Hocası Hüseyin Rıfkı Tamânî’nin astronomi konusundaki kitabının coğrafyaya dair olan kısmının özetidir.
4. Usûlü’s-siyâga (İstanbul, ts.). Fransızca kitaplardan aktarma-adapte yoluyla hazırladığı top dökümü hakkında bir çalışma olup Osmanlıca hazırlanmış ilk basılı eserdir.
5. Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziyye (I-IV, İstanbul 1247-1250; I-IV, Bulak 1257-1261). Dönemin Avrupa fen kitaplarından faydalanarak hazırladığı en büyük eseridir. İshak Efendi’nin şöhretini borçlu olduğu kitap Osmanlıca literatürde ilk defa matematik, fizik, modern astronomi, biyoloji, botanik, zooloji ve mineraloji gibi ilimlere ait bilgileri bir arada sunmasıyla ve modern kimya konusunda basılmış ilk Türkçe makaleyi ihtiva etmesiyle dikkat çeker. İlmî muhteva bakımından Avrupa’da yayımlanmış olan benzerlerine yakın bir seviyededir.
6. Usûl-i İstihkâmât (İstanbul 1250). Fransız matematikçisi Gulliaume Leblond’un Eléments des fortifications (Paris 1776) adlı kitabının tercümesidir. Kalın bir ciltten oluşan eser üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Bunların birincisinde harp sanatı, muharebe, orduların kurulması, ikincisinde hafif istihkâmlar ve üçüncüsünde ağır istihkâmlar ele alınmıştır.
7. Aksü’l-merâyâ fî ahzi’z-zevâyâ (İstanbul 1250). Üç bölümlük eser oktant, sekstant ve dâire-i in‘ikâs (cercle achromatique) gibi yükseklik ve uzaklık ölçmeye yarayan mühendislik aletlerinin kullanımıyla ilgili bilgileri içerir.
8. Kavâid-i Ressâmiyye (İÜ Ktp., TY, nr. 6829). Arazi ölçme kuralları ve uygulaması hakkındadır.
9. Risâle-i Ceyb (İÜ Ktp., TY, nr. 714). Zaman tesbiti konusunda olup tercüme-adaptasyon yoluyla hazırlanmıştır.
10. er-Risâlâtü’l-berkıyye fî âlâti’r-ra‘diyye (Kandilli Rasathânesi Ktp., nr. 168/2, vr. 21b-49b). Buharlı gemilerin ve uskurlu denizaltının mûcidi Amerikalı gemi mühendisi Robert Fulton’un Torpedo War and Submarine Explosions adlı eserinin Fransızca’sından tercüme olup torpiller hakkındadır.
Hoca İshak Efendi
- Eserleri
- Hayatı ve Bilime Katkıları
Müslüman Bilim Adamları
- Câbir b. Hayyân
- ABDÜLHAMÎD b. VÂSİ‘ b. TÜRK
- Harezmi
- FERGĀNÎ
- KİNDÎ, Ya‘kūb b. İshak
- Buhari
- Ahmed b. Musa
- ABBAS b. FİRNÂS
- Ebu Hanife Dineveri
- Belazüri
- Ziryab
- SÂBİT b. KURRE
- İBN HURDÂZBİH
- Battanî
- BELHÎ, Ali b. Ahmed
- EBÜ’l-VEFÂ el-BÛZCÂNÎ
- RÂZÎ, Ebû Bekir
- ABDURRAHMAN es-SÛFÎ
- Havkal
- Fadlan
- ALİ b. ÎSÂ el-KEHHÂL
- ALİ b. ÎSÂ el-USTURLÂBÎ
- Kereci
- Heysem
- Bîrûnî
- Gerdîzî
- Behmenyâr
- Ali b. Rıdvan
- Yusuf Has Hacib
- Zerkalî
- ebu Ubeyd el Bekrî
- Kutbüddin Şîrâzî
- Ebu el-Fida
- İBN TEYMİYYE, Fahreddin
- İBN TEYMİYYE, Mecdüddin
- ibn Battûta
- İBN KESÎR, Ebü’l-Fidâ
- Aydınlı Hacı Paşa
- İbn Haldun
- Bursalı Kadızade Rumi
- Gıyaseddin Cemşid (Kaşi)
- Uluğ Bey
- Sabuncuoğlu Şerefeddin
- Ali Kuşçu
- İbn Kemal
- Takıtüddin er Rasıd
- Mîrim Çelebi
- Lagari Hasan Çelebi
- Hezarfen Ahmed Çelebi
- İbrahim Hamdi Efendi
- ABDÜLAZİZ EFENDİ, Hekimbaşı
- Ali Münşî
- Gelenbevi İsmail Efendi
- Mahmud Raif Efendi
- Şanizade Ataullah Efendi
- Mustafa Behçet Efendi
- Hoca İshak Efendi
- Hekim İsmail Paşa
- Hekimbaşı Salih Efendi
- Hüseyin Tevfik Paşa
- Mustafa Hayrullah Diker
- Abdus Salam