Ebü’l-Kāsım Ubeydullāh b. Abdillâh b. Hurdâzbih (ö. 300/912-13)
Kitâbü’l-mesâlik ve’l-memâlik adlı eseriyle tanınan İslâm coğrafyacısı.
Eserleri günümüze ulaşan İslâm coğrafyacılarının en önemli ilk temsilcisidir. Büyük babası Abbâsîler’in ilk döneminde İslâmiyet’i kabul eden bir Mecûsî’dir; babası ise Halife Me’mûn zamanında (813-833) Taberistan valisi idi. Muhtemelen Horasan’da doğmuş olan İbn Hurdâzbih Bağdat’ta büyüdü ve eğitim gördü; ayrıca İshak el-Mevsılî’den mûsiki dersleri aldı. Önce Cibâl eyaletinin posta ve istihbarat müdürlüğüne, daha sonra aynı teşkilâtın Bağdat ve Sâmerrâ’daki başkanlığına getirildi. Ancak bu memuriyetlere ne zaman tayin edildiği ve ne kadar görev yaptığı bilinmemektedir.
Çok iyi tahsil gören İbn Hurdâzbih, Bağdat eşrafı ve Halife Mu‘temid-Alellah’ın (870-892) yakın dostları arasında yer alıyordu. İçinde bulunduğu çevre ve dolayısıyla ulaşabildiği resmî belgeler eserlerinin güvenilirliğinde etkili olmuştur. Kaynaklardan öğrenildiğine göre İbn Hurdâzbih, coğrafyanın yanı sıra döneminin sosyal hayatını yansıtan hemen bütün konularda çalışma yapmıştır. Bunlar arasında mûsiki ve saray erkânının davranışlarını düzenlemeye yönelik teşrifat kurallarıyla ilgili eserlerin ağırlıkta olduğu anlaşılmaktadır. Mes‘ûdî, İbn Hurdâzbih’i yazıcılıkta önder sıfatıyla tanıtır ve Arap olmayan milletlerle hükümdarları hakkındaki geniş bilgisini övdüğü tarihe dair büyük bir eserinden bahseder; bu, muhtemelen Kitâbü Cemhereti ensâbi’l-Fürs’tür. İbn Hurdâzbih, yalnız ilk müslüman Arap coğrafyacılarından değil aynı zamanda İslâm âleminde kendinden sonra gelen meslektaşlarına yol gösteren tarifli ve tasvirli bir coğrafya eseri ortaya koymuş ilk müellif ve ekol sahibidir. Temsil ettiği Irak ekolünün diğer önemli simaları Ya‘kūbî, Mes‘ûdî, İbnü’l-Fakīh, Hemdânî, İbn Rüste ve Kudâme b. Ca‘fer gibi coğrafyacılardır. Bunlardan ilk üçü “kişver” tasnifini benimsemişler ve Irak’ı Îranşehr olarak anmışlar, diğer üçü ise her ne kadar aynı metodu kullanmışlarsa da daha çok ağırlık verdikleri Mekke’yi Bağdat’a karşı ön planda tutmuşlardır.
İBN HURDÂZBİH
- Eserleri
- Hayatı ve Bilime Katkıları
Müslüman Bilim Adamları
- Câbir b. Hayyân
- ABDÜLHAMÎD b. VÂSİ‘ b. TÜRK
- Harezmi
- FERGĀNÎ
- KİNDÎ, Ya‘kūb b. İshak
- Buhari
- Ahmed b. Musa
- ABBAS b. FİRNÂS
- Ebu Hanife Dineveri
- Belazüri
- Ziryab
- SÂBİT b. KURRE
- İBN HURDÂZBİH
- Battanî
- BELHÎ, Ali b. Ahmed
- EBÜ’l-VEFÂ el-BÛZCÂNÎ
- RÂZÎ, Ebû Bekir
- ABDURRAHMAN es-SÛFÎ
- Havkal
- Fadlan
- ALİ b. ÎSÂ el-KEHHÂL
- ALİ b. ÎSÂ el-USTURLÂBÎ
- Kereci
- Heysem
- Bîrûnî
- Gerdîzî
- Behmenyâr
- Ali b. Rıdvan
- Yusuf Has Hacib
- Zerkalî
- ebu Ubeyd el Bekrî
- Kutbüddin Şîrâzî
- Ebu el-Fida
- İBN TEYMİYYE, Fahreddin
- İBN TEYMİYYE, Mecdüddin
- ibn Battûta
- İBN KESÎR, Ebü’l-Fidâ
- Aydınlı Hacı Paşa
- İbn Haldun
- Bursalı Kadızade Rumi
- Gıyaseddin Cemşid (Kaşi)
- Uluğ Bey
- Sabuncuoğlu Şerefeddin
- Ali Kuşçu
- İbn Kemal
- Takıtüddin er Rasıd
- Mîrim Çelebi
- Lagari Hasan Çelebi
- Hezarfen Ahmed Çelebi
- İbrahim Hamdi Efendi
- ABDÜLAZİZ EFENDİ, Hekimbaşı
- Ali Münşî
- Gelenbevi İsmail Efendi
- Mahmud Raif Efendi
- Şanizade Ataullah Efendi
- Mustafa Behçet Efendi
- Hoca İshak Efendi
- Hekim İsmail Paşa
- Hekimbaşı Salih Efendi
- Hüseyin Tevfik Paşa
- Mustafa Hayrullah Diker
- Abdus Salam